despinoza.nl

Klever geeft met Ethicom zijn interpretatie van Spinoza's Ethica. De Ethicom is geen recht-toe-recht-aan vertaling van Spinoza's Ethica, maar een vertaling die rijk is voorzien van commentaren en daarmee van verantwoordingen voor de gekozen interpretatie. Uitgebreid gaat Klever daar in de inleiding op in.

Wim Klever is oud-hoofddocent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en internationaal gerenommeerd op het gebied van de historische en systematische Spinoza-studie. Hij heeft een groot aantal Spinoza publicaties op zijn naam staan, waaronder Spinoza Classicus. Verder publiceerde hij in 2003 “Democratische vernieuwing in Nederland en de Europese Unie op historische en filosofische grondslag”, waarin hij een nieuw model schetst voor de inrichting van de (europese) democratie (zie hier hoofstuk 5 uit dit spannende vlugschrift).

Wiep van Bunge, de voorzitter van de faculteit Filosofie van de Erasmus Universiteit, noemde in zijn toespraak op de 93e Dies Natalis, Klever als "under the spell of Spinoza". Klever is inderdaad in de ban van Spinoza en met Ethicom krijgen wij, de lezers, een kijkje in die bevangen geest. Ethicom is dan ook een heel persoonlijk boek. Zelf schrijft Klever daar over in de inleiding "Een laatste woord nog ter verontschuldiging van mijn bezetenheid. In een langdurige omgang van enkele decennia met de Ethica, een omgang ook met vele enthousiaste Spinoza-vrienden, is deze tekst voor mij een heilige tekst geworden, een tekst met onuitputtelijke wijsheid omtrent het menselijke gedrag."

Op een later tijdstip zal het boek uitgebreider worden besproken. Nu volsta ik met een kort overzicht van de indeling van het boek en een opmerking over de appendix.

Klever begint zoals gezegd met een inleiding waarin hij onder meer uitlegd wat de titel "Ethicom" betekend. Daarna volgt het eerste deel "God" (p6a). Dit hoofstuk volgt niet het eerste hoofstuk uit "De Ethica" maar is Klever's eigen interpretatie. Daarna het tweede deel "Natuur en oorsprong van de ziel" (p89). Het derde deel heeft als titel "Oorsprong en natuur der reacties (affectuum)" (p270a). Deel vier "Over de menselijke slavernij (servitute) ofwel: Over de krachten (viribus) van de reacties" (p444). Dan het vijfde deel met de titel "De macht van het verstand (intellectus), ofwel: De menselijke vrijheid" (p635), met daarna de uitgebreide inhoudsopgave die begint op pagina 723.

In de appendix (vanaf p758, met eigen paginanummering vanaf 2) gaat Klever in op de aantekeningen in het Opera Posthuma exemplaar uit de Leidse Universiteitsbibliotheek. Hij neemt aan dat desbetreffende aantekeningen zijn gemaakt door Walter Ehrenfried von Tschirnhaus. Spinoza en Tschirnhaus hebben gecorrespondeerd (nagelaten brieven zijn genummerd 80, 81, 82 en 83 in "Briefwisseling"). Klever betoogd dat deze aantekeningen een belangrijke kritiek bevatten op (delen van) De Ethica, en kiest ervoor om sommige van de aantekeningen toe te schrijven aan Spinoza zelf. Daaruit blijkt dan "dat de Ethica-tekst, hoe rijk en geniaal ook, toch verre van perfekt is." Zo lijkt deze geest, in de ban van onze grote filosoof, dan in de aanname de rede te vinden.

Dr. W.N.A. Klever
Ethicom Spinoza's Ethica vertolkt in tekst en commentaar
ISBN 90-5166-526-1
Paperback 818 p. € 45,00

Het boek is rechtstreeks verkrijgbaar bij de uitgever (www.eburon.nl) of (op bestelling) bij de boekhandel.