Spinoza's politieke theorie is gebaseerd op zijn politieke geschriften. Toch komen politieke vraagstukken ook in de Ethica aan de orde. In een lezing gaat Detlev Pätzold hier op in.
De jaarlijkse algemene ledenvergadering van Vereniging Het Spinozahuis werd gister gehouden. In het ochtenprogramma werd door prof. dr. Detlev Pätzold een lezing gehouden over Spinoza's politieke theorie en het streven naar zelfbehoud.
Het is niet verrassend dat Spinoza in zijn meer politieke geschriften, in de Tractatus theologico- politicus (1670) en in de fragment gebleven Tractatus politicus (1677), een aantal belangrijke posities verwoordt die de samenleving en haar politieke vormgeving betreffen. Zo pleit hij bijvoorbeeld voor een strikte scheiding tussen religie en staat en spreekt hij de overtuiging uit dat een monarchie zich alleen door een breed gedragen instemming van het volk kan handhaven. Ook in zijn filosofisch hoofdwerk, de Ethica, komen met name vanaf het vierde deel politieke vraagstukken aan de orde en wel in de context van zijn filosofische antropologie. Het meest opvallende hierbij is dat men al op het descriptieve niveau twee tegengestelde beschrijvingen tegenkomt: het beeld van een ideale samenleving en de afschildering van een feitelijke burgerlijke staat. Op het niveau van filosofische analyse vindt men een verklaring in kentheoretische termen waarbij het gaat om óf het perspectief van de ratio óf het perspectief van de imaginatio. Hieraan verbindt hij de even belangrijke emotionele kant van samenleving en politiek.Maar blijft het bij deze dubbelheid van Spinoza's benadering zowel op het descriptieve als ook op het kentheoretisch analytische niveau? Is Spinoza enerzijds de klassieke idealist die de staat der filosofen op basis van de rede predikt en is hij anderzijds de grote realist die weet welke maatregelen getroffen moeten worden door de burgerlijke staat in een samenleving waar de meesten niet volgens de leidraad van de rede leven maar op basis van inadequate voorstellingen van de verbeelding en de daarbij horende negatieve emoties zoals haat, nijd, etc.? Aan Spinoza's antropologie ligt één principe ten grondslag: de voor mensen specifieke vorm van het streven naar zelfbehoud. Het is derhalve de vraag of dit principe de twee perspectieven coherent kan maken.
De lezing is in zijn geheel te beluisteren. Dit is een mp3 bestand van bijna 11MB groot. De lezing duurt iets langer dan een uur Op verzoek is de lezing weer verwijderd.
