Wie had dat verwacht: Spinoza die genoemd wordt op het weblog Geenstijl. In een column van Boris van der Ham wordt de filosoof aangehaald als voorbeeld van de tijdsgebondenheid van denkbeelden en ideeën. Allemaal in reactie op de "ban op homo's"-motie die door mw. Lont van de ChristenUnie werd voorgesteld, en schielik weer ingetrokken.
De tekst vanaf Geenstijl is onder geheel overgenomen, met een klein aantal wijzigingen ter verduidelijking.
Welke teksten moeten we letterlijk nemen? Het is in ieder geval niet handig om daarvoor heilige boeken te nemen. Dat bleek de afgelopen weken nog maar weer, toen mevrouw Lont en anderen binnen de ChristenUnie een ban op homo´s bepleitte. Zij baseerde zich daarbij op de veroordeling van homoseksualiteit in Bijbelboeken als Leviticus en Romeinen. Daar staat immers letterlijk dat homoseksualiteit niet is toegestaan. Deze orthodoxe stroming binnen het Christendom wil dit soort oude teksten niet ´in hun tijd´ zien, maar als tijdsloze normen en waarden.
Is het dan niet veel beter om wat modernere teksten te nemen? Bijvoorbeeld die van de 17de eeuwse vrijheidsprediker Spinoza? Spinoza, als grondlegger van de verlichting, heeft veel werken geschreven die als alternatieve ´heilige´ boeken zouden kunnen dienen. En, inderdaad, er staan veel behartenswaardige woorden in over het bedwingen van de hartstochten, over de scheiding van kerk en staat, over democratie en over de afschaffing van de slavernij. Maar bij andere teksten frons je toch je wenkbrauwen. Zo was Spinoza hartgrondig vóór de doodstraf, iets waar zelfs Geert Wilders tegen is. Ook had hij het niet zo op vrouwenkiesrecht. Bovendien was Spinoza niet zo van het dierenwelzijn: [sic] Dieren moeten de mens maar gewoon gebruiken zoals het ze goeddunkt. Lijstduwer van de Partij voor de Dieren en tevens Spinoza-adept Paul Cliteur zou hiervan toch in een geloofscrisis moeten belanden! En wat te denken van de leermeester van Spinoza, Franciscus van den Ende, die opriep om chemische wapens in te zetten bij oorlog. Tja. Ook Spinoza kunnen we maar beter niet op de letter volgen en zijn werk ´in zijn tijd´ zien.
Het gekke is dat de meeste religieuze mensen hun heilige teksten ook al heel lang helemaal niet letterlijk meer nemen. Als je de Bijbel, de Koran en Tora leest, struikel je voortdurend over zeer agressieve, bloedige en rancuneuze teksten. De meeste gelovigen, zowel Christenen, Moslims als Joden, houden zich daar gelukkig niet aan, en stellen ook dat de woorden 'in hun tijd' moeten worden gezien. Zelfs rond het thema homoseksualiteit is er een verschuiving gaande. Waar vrijzinnige kerken (zoals de Remonstranten en de Oud-Katholieken) al decennia homohuwelijken inzegenen, is heel langzaam ook bij strenge protestantse kerken een debat ontstaan. Het onderwerp was nog maar een paar jaar geleden onbespreekbaar, maar op verschillende streng-christelijke websites is het een hoofdtoppic geworden. Zo staan er op de website van de Evangelische Omroep een hele reeks aan teksten over het onderwerp. Ook in het christelijke Nederlands Dagblad zijn opvattingen te lezen die een andere houding prediken, zoals de lezing van gereformeerde hoogleraar prof.dr. J. Hoek die stelde dat een trouw samenlevend homopaar minder zondig is dan een heteroman die zijn vrouw bedriegt. Er is echter nog veel weerstand tegen deze rekkelijkheid van interpretatie.
Terwijl seculieren, humanisten, vrijzinnige gelovigen en orthodoxen hun oude teksten omwoelen en herinterpreteren, moet de overheid zich daar verre van houden. Die moet vooral de letterlijkheid van de grondwet bepleitten. Die stelt dat je in het publieke debat alles moet kunnen zeggen. Dus mevrouw Lont en consorten moeten hun afkeer van homo´s gewoon kunnen uiten. Maar de grondwet zegt ook dat in tastbare zin mensen in gelijke gevallen gelijk moet worden behandeld. Er staat: `Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan`. Mensen uit een partij of uit functies bannen, alleen maar omdat ze ´anders´ zijn, is dus verboden. Er staat echter niet letterlijk dat ook het discrimineren van homo´s verboden is.
Voor hen die daarom mochten denken dat het uitsluiten van homo´s dan misschien minder erg is, is het nuttig om dat misverstand weg te nemen. Ik bepleit daarom dat in onze grondwet wordt toegevoegd dat ook discriminatie op ´hetero- of homoseksuele gerichtheid´ niet is toegestaan. Juist voor hen die zo van het 'letterlijke' houden, is er dan geen bron van onduidelijkheid meer.
Boris van der Ham
Comments (2)
De zin die begint met '[sic] Dieren moeten de mens maar zo gebruiken als het ze goedunkt' is vlgs. mij in het geheel niet te koppelen aan de PvdDieren en/of Paul Cliteur. In de boven aangehaalde zin is het onderwerp "Dieren" (die zijn de motivatie voor het werkwoord, dat ook in de meervoudsvorm staat.) Het lijdend voorwerp van de desbetreffende zin is "de mens". Wellicht heeft Spinoza hier geopperd de rolverdeling, zeker wat het lijden door dieren in de wereld maar eens om te draaien.
Heb ik iets niet goed begrepen ? Graag Uw reactie.
Door Paul van der Loo | 23 november 2007 15:27
@Paul, je opmerking is terecht. Maar het is duidelijk dat daar Van der Ham zichzelf 'verschrijft', zijn weergave van Spinoza is niet correct. Overigens ben ik er van overtuigd dat Van der Ham wel Spinoza's standpunt bedoeld. Spinoza zegt over dieren "Ik ontken niet dat dieren gevoel hebben, maar wel dat het ons niet vrij zou staan hen naar ons goeddunken te gebruiken."
Spinoza baseert dat op het machtsverschil dat er tussen mens en dier bestaat. Dat is overigens niet absoluut, volgens Spinoza komt de mens uit de natuur voort, en is de hele natuur zo ingericht. Zo zal een hongerige alligator geen moment stil staan bij al het moois dat de mens geschapen heeft, voordat hij er een verslind.
Spinoza is dan weer wel goed te verenigen met de Partij voor de Dieren, want waar er andere machten spelen wordt 'naar goeddunken beschikken over dieren' in banen geleid.
Door Leon | 23 november 2007 20:24