despinoza.nl

Wat betreft de opmerking over Spinoza's filosofie als pantheïsme: door velen wordt die mening niet gedeeld. Pantheïsme gaat samen met een personificatie van het Godsbeeld die absoluut niet bij Spinoza past. Het is wat dat betreft spijtig dat dit voorbehoud in het boek "De wereld van Sophie" niet wordt gemaakt.

Het is bijna symbolisch dat Spinoza zijn geld verdiende met het slijpen van lenzen. Filosofen helpen mensen het leven vanuit nieuwe perspectieven te bekijken. Eén van de grondgedachten van Spinoza's filosofie was de dingen vanuit het perspectief van de eeuwigheid te zien.

Spinoza wilde dat wij ons eigen leven in een kosmisch verband zagen. We moeten ons dan voorstellen dat wij slechts een minuscuul deeltje zijn van de gehele levende Natuur. Wij maken deel uit van een reusachtig geheel dat zich over alle tijd en ruimte uitstrekt.

Spinoza zei dat alles Natuur is en hij vereenzelvigde Natuur met God. Hij zei dat God alles is, en dat alles in God is. Dit wordt het pantheïsme genoemd. Spinoza dacht dat God de wereld niet had geschapen om er buiten te staan. God is de wereld.

Soms zegt Spinoza het anders. Hij stelt dat de wereld in God is. Dit was voor zowel het jodendom als het christendom geen gangbaar denkbeeld, hoewel Spinoza hier wijst op de rede die Paulus tot de Atheners richtte op de Areopagos : 'In Hem leven wij, bewegen wij ons en zijn wij.'

Ethiek

Ethica more geometrico demonstrata (Ethica, in meetkundige trant uiteengezet) is de nogal ongewone titel van Spinoza's beroemdste werk. In de filosofie betekent ethiek de studie van zedelijk gedrag om een goed leven te leiden. Wanneer Spinoza het woord ethiek gebruikt, bedoelt hij daarmee zowel de kunst van het leven als zedelijk gedrag.

De meetkundige methode verwijst naar de terminologie die hij voor zijn formuleringen gebruikte. Descartes wilde wiskundige methoden gebruiken voor filosofische beschouwingen. Hij bedoelde daarmee een vorm van filosofische beschouwingen die was opgebouwd volgens streng logische conclusies.

Spinoza behoorde tot dezelfde rationalistische traditie. Hij wilde zijn ethiek laten aantonen dat het menselijk leven onderworpen is aan de universele natuurwetten. We moeten onszelf daarom bevrijden van onze gevoelens en hartstochten; alleen dan kunnen we volgens hem tevredenheid vinden en gelukkig zijn.

Het is algemeen bekend dat Spinoza's filosofie moeilijk te begrijpen is. Hij werd beïnvloed door Descartes, maar verwierp diens scheiding van denken en materie als twee afzonderlijke substanties. Spinoza geloofde dat er maar één substantie was. Alles wat bestaat, kan herleid worden tot een enkele werkelijkheid die bij eenvoudigweg Substantie noemt.

Soms noemt hij deze werkelijkheid God of Natuur. Spinoza deelt hier dus niet het dualistische denkbeeld van Descartes. Wij zeggen dat hij een monist is: hij brengt de natuur en de toestand van alle dingen terug tot één substantie.

Net als Descartes wees Spinoza erop dat alleen God onafhankelijk bestaat. Pas wanneer hij God met Natuur vereenzelvigt, neemt hij afstand van Descartes en van de joodse en christelijke leer. Wanneer Spinoza het woord 'Natuur' gebruikt, bedoelt hij daarmee niet alleen de fysische wereld. Met Substantie, God of Natuur bedoelt hij alles wat bestaat, dus ook alle spirituele en fysische dingen - zowel denken als uitgebreidheid.

Volgens Spinoza nemen wij twee eigenschappen of openbaringen van God waar. Hij noemde deze eigenschappen Gods attributen, en deze twee attributen zijn precies hetzelfde als het 'denken' en de 'uitgebreidheid' van Descartes. God, of Natuur, manifesteert zichzelf of als 'denken' of als 'uitgebreidheid'. Het kan best zijn dat God nog oneindig veel meer attributen heeft, maar de mens kent alleen deze twee.

Alles in de natuur is dus denken of uitgebreidheid. De uiteenlopende verschijnselen die we in het dagelijkse leven tegenkomen, zoals een bloem of een gedicht van Wordsworth, zijn verschillende modi van het attribuut denken of uitgebreidheid. Een 'modus' is de specifieke toestand die Substantie, God of Natuur aanneemt. Een bloem is een modus van het attribuut uitgebreidheid, en een gedicht over diezelfde bloem is een modus van het attribuut denken. Beide zijn echter in wezen de uitdrukking van Substantie, God of Natuur.

Spinoza stelde dat alle materiële dingen en alle dingen die rondom ons gebeuren, een uitdrukking zijn van God of Natuur. Daaruit volgt dus dat alle gedachten die we denken, ook de gedachten zijn van God of Natuur. Want alles is Eén. Er is maar één God, één Natuur en één Substantie.

Determinisme

Spinoza's filosofie werpt een vraag op over de vrije wil van het individu. Wanneer alles deel uitmaakt van God of Natuur, in hoeverre is hetgeen een persoon doet of denkt dan puur het resultaat van zijn eigen vrije keus? Als je wilt, kun je zeggen dat jij denkt, of dat jij beweegt, maar zou je ook niet kunnen zeggen dat het de Natuur is die jouw gedachten denkt en door jou beweegt? Wie je ook denkt dat je bent, je bent ook een vinger aan Gods lichaam. Het ligt er maar net aan door welke lens je wenst te kijken.

Spinoza geloofde dat God (of de natuurwetten) de interne oorzaak is van alles wat er gebeurt. Hij is geen externe oorzaak, omdat God enkel en alleen door de natuurwetten spreekt. Dit betekent dat alles in de materiële wereld uit noodzaak gebeurt. Spinoza had een deterministisch beeld van de materiële, of natuurlijke wereld.

Slechts één wezen is geheel en al een “oorzaak in zichzelf” en kan volledig vrij handelen. Alleen God of Natuur is de uitdrukking van een dergelijk vrij en 'niet-accidenteel' proces. De mens kan naar vrijheid streven om zonder externe beperkingen te leven, maar hij zal nooit 'vrije wil' verkrijgen. We hebben geen controle over datgene wat er gebeurt in ons lichaam, dat een modus van het attribuut uitgebreidheid is. Ook ons denken 'kiezen' we niet. Ons doen en denken wordt geregeld door de natuurwetten. De ziel van de mens is daarom niet vrij, maar zit min of meer gevangen in een mechanistisch lichaam.

Spinoza zei dat we er door onze hartstochten, zoals ambitie en lust, van weerhouden worden waar geluk en harmonie te bereiken. Als we echter erkennen dat alles uit noodzaak gebeurt, kunnen we een intuïtief begrip van Natuur in haar geheel verkrijgen. We kunnen dan tot het kristalheldere besef komen dat alles verwant is, zelfs Eén is. Het doel is om alles wat bestaat, te begrijpen in een allesomvattend beeld. Alleen dan zullen we waar geluk en tevredenheid bereiken. Spinoza noemde dit alles 'sub specie aeternitatis' zien, wat betekent dat je alles vanuit het perspectief van de eeuwigheid ziet.

Bron: http://home.hetnet.nl/.../Spinoza%20(Sophie).htm